ترک های برج آزادی ربطی به شلیک توپ ندارد - وبلاگ گل یخ

به گزارش وبلاگ گل یخ، روز شنبه، 30اسفند 99، عقربه های ساعت که روی 13 و 7دقیقه نشستند، مردم منطقه غرب تهران در محدوده برج تاریخی آزادی، سال 1400 را با شنیدن صدای توپ شروع کردند؛ با غرش هشت توپ جنگی که پشت هم از یک واحد توپخانه مستقر در محوطه برج شلیک می شد و میدان را در غباری از دود و آتش و بوی باروت فرو برده بود.

یک تحویل سال هیجان انگیز و حماسی و نوستالژی که می توانست ایده زیبا و ماندگار و قابل تکراری باشد، اگر پشت برج فرتوت آزادی را نمی لرزاند و دلهره و شور به دل میراث دوستان ایرانی نمی انداخت.

ارتعاشات توپ های جنگی اما قوی تر از آن بود که سمبل انقلاب اسلامی ایران که سال هاست از درد بی توجهی و بازسازی های غیراصولی نحیف و رنجور شده بتواند در مقابل آن تاب بیاورد و گردن بلند و سپید و زیبایش، درست در طبقه آخر برج که به بام منتهی می گردد نلرزد و ترک هایش عمیق تر نگردد.

ترک هایی که به چشم وبلاگ گل یخ و فعالان میراثی و بعضی رسانه ها آمد اما تعطیلات نوروزی باعث شد توجه چندانی به آن نگردد و متاسفانه در اولویت و دستور کار فوری رسیدگی هیچ نهاد رسمی و متولی قرار نگیرد. ما در جام جم این موضوع را با معاونت میراث فرهنگی تهران -که متولی آثار ثبت ملی شده استان است- مطرح کردیم تا بدانیم ترک های ایجاد شده روی برج بر اثر شلیک توپ های نوروزی است یا علت دیگری داشته که مرتضی ادیب زاده، معاون میراث فرهنگی استان تهران به ما در این باره گفت شلیک توپ ها بدون استعلام و مجوز از اداره میراث فرهنگی صورت گرفت اما به تشخیص کارشناسان این اداره و پس از آنالیز دقیق تعیین شد ترک ها مربوط به گذشته بوده و نه شلیک توپ ها.

توپ در کردن، سنتی قدیمی است که در ایران تقریبا از زمان قاجار برای اموری همچون اعلام ساعت، وقت افطار، سحر و اتفاقات مهم انجام می شد.

برای شلیک توپ اما میدان توپخانه احداث شده بود که روبه روی کاخ گلستان بود و در زمان ناصرالدین شاه با گسترش شهر محل آن تغییر کرد، تا زمان پهلوی اول که توپ را به میدان مشق منتقل کردند و حالا جزئی از ساختمان وزارت خارجه است.

یک ایده نو اما پرخطر

زنده کردن این سنت، آن هم برای اعلام تحویل سال نو، ایده جالبی است که به خاطر بار نوستالژی ای که دارد می تواند شروع سال زیبایی را رقم بزند، اما شلیک توپ اگر وسط میدانی باشد که اطراف آن سازه ای تاریخی و یکی از مهم ترین نمادهای پایتخت است، دیگر نمی تواند خوشایند و تحسین برانگیز باشد، چه این که از همان لحظه انجام شلیک شور و نگرانی زیادی به دل میراث دوستانی انداخته که هرلحظه پیگیر حال ناخوش برج آزادی هستند و روز به روز حال آن را وخیم تر می یابند؛ نگرانی ای که بیجا نبوده و مرجان حاجی رحیمی، خبرنگار و فعال میراث فرهنگی درباره اش به ما می گوید: از همان روز اول که توپ ها شلیک شد به وسیله نیرو های مستقر در برج آزادی از ترک برداشتن برج خبردار شدم، اما برای اطمینان بیشتر، این موضوع به کارشناسان میراث فرهنگی هم اطلاع داده شد تا علت دقیق ترک ها و صحت انتساب آنها به توپ ها تعیین گردد. تقریبا یک هفته بعد، شرایط بازدید از برج آزادی به اتفاق تعدادی از وبلاگ گل یخ و کارشناسان فراهم شد و ما از نزدیک ترک هایی را مشاهده کردیم که درست در بخش فوقانی برج که نازک و کم عرض تر بوده و به نسبت بخش های عریض تر لرزش بیشتری داشته است. نیروهای مستقر در برج البته تاکید داشتند ترک ها باید به تایید کارشناسان اداره میراث فرهنگی تهران برسد. گرچه کارشناسانی که ما را در این بازدید همراهی کردند ترک ها را به شلیک توپ نسبت دادند.

حاجی رحیمی با تاکید بر این که ایده توپ در کردن جالب و نوستالژی است، اما نباید دیگر در این محوطه یا هیچ محوطه تاریخی دیگری تکرار گردد، می گوید: یکی از مواردی که معمولا می تواند به بناهای تاریخی آسیب برساند، لرزش و ارتعاش است؛ مثل لرزش هایی که عبور مترو از زیر ساختمان ها ایجاد نموده و باعث تخریب آنها می گردد، چنان که ساختمان ظل السلطان کاخ مسعودیه هم از این ارتعاشات در امان نمانده و ترک برداشته است.

خطر تخریب بر اثر ارتعاش به حدی است که لندن اجازه پرواز به هواپیمای مافوق صوت کنکورد را از روی شهر لندن نداد و تاکید نمود اگر این هواپیما از روی شهر تاریخی لندن پرواز کند باعث تخریب ساختمان های تاریخی این شهر می گردد. عبور مترو یا شلیک توپ هم (آن هم هشت توپ جنگی) می تواند به اندازه یک هواپیمای مافوق صوت یا حتی بیشتر آثار تاریخی را به ارتعاش واداشته و تن فرسوده آنها را دچار ریزش و تخریب کند، آن هم سازه ای مثل برج آزادی که اتفاقا در معرض خطر است و کاشی هایش ریخته، به دلیل نم زدگی مقداری انحراف پیدا نموده و سنگ هایش آسیب دیده است.

غرش های بی جواز

حاجی رحیمی تاکید می نماید زمین ها، محوطه ها و پارک های بزرگی در تهران و به ویژه منطقه 22 و مناطق تازه تاسیس وجود دارد که می گردد در آن مناطق توپ در نموده و حتی یکی از آن مناطق را مرکز توپخانه تهران در مناسبت های تاریخی بیان کرد.

گلایه دیگری که این کارشناس و سایر کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی دارند این است که بهتر بود شهرداری و ارتش که مجری شلیک توپ بودند پیش از انجام کار با متولی اصلی برج آزادی یعنی بنیاد رودکی و همچنین میراث فرهنگی رایزنی نموده و آنها را در جریان این مهم قرار می دادند؛ اتفاقی که متاسفانه رخ نداده است.

کارشناسان البته معتقدند در حال حاضر به برج آسیب های زیادی وارد شده که ترک های مذکور در آن گم است. درواقع برج آزادی که سال جاری 50سالگی اش را جشن می گیرد، فرایند فرسایشی بدون بازسازی را سال هاست شروع نموده؛ ریزش کاشی های فیروزه ای در بعضی قسمت ها بسیار شدید است، نفوذ رطوبت در بخش های زیادی از بنا دیده می گردد. گرچه مسؤولان برج آزادی اعتقاد دارند پس از فضاسازی و محوطه سازی های سال های 91 - 90 شرایط بهتر شده است، اما هنوز نفوذ آب در بخش های مختلف بنا به ویژه طبقه آخر کاملا مشهود است و آبیاری های فضای سبز به داخل بنا همچنان نفوذ می نماید و نقص هایی دیده می گردد.

در بخش هایی از پای برج آثار انفجارهایی که احتمالا به چهارشنبه سوری اخیر مربوط می گردد، در کنار رد موتورسیکلت قابل مشاهده است. دیوارنویسی به وفور دیده می گردد، حتی در داخل بنا و راه پله ها.

توپ هایی که بی مجوز به صدا درآمدند

تا همین حالا که ما این گزارش را برایتان می نویسیم باورمان مثل سایر وبلاگ گل یخ و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی بر این بود که ترک های ایجاد شده روی برج آزادی حاصل ارتعاشات و لرزش های ناشی از شلیک هشت توپ جنگی در لحظه تحویل سال 1400 در محوطه نزدیک سازه بوده است.

این مساله را با مرتضی ادیب زاده، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران درمیان گذاشتیم و ایشان از ما خواست تا رسیدن گزارش دقیق کارشناسان اعزامی به برج آزادی قضاوتی دراین باره نکنیم. گزارش کارشناسان همین حالا داغ و تازه دستمان رسیده و ادیب زاده تاکید نمود بر اساس این گزارش، ترک های مشاهده شده روی بخش فوقانی برج آزادی هیچ ربطی به شلیک توپ های جنگی در لحظه تحویل سال ندارد و به احتمال قوی در گذشته و بر اثر عواملی چون آلودگی هوا، تردد خودروها و... ایجاد شده است.

او به ما گفت ترک ها از قبل وجود داشته و حتی شلیک توپ ها باعث باز و عمیق تر شدن ترک ها هم نشده، گرچه بی تاثیر هم نمی تواند باشد.

معاون میراث فرهنگی پایتخت اما تاکیدی ویژه روی بی مجوز شلیک شدن توپ ها داشت و از بانیان این کار گلایه کرد که بدون استعلام از میراث فرهنگی و دریافت مجوز در نزدیکی یک سازه تاریخی ـ فرهنگی بسیار باارزش اقدام به انجام یک کار پرخطر و آسیب زا نموده اند.

فاطمه مرادزاده - ایران / روزنامه وبلاگ گل یخ