شدت واقعی کم خونی فضایی سرانجام معین شد - وبلاگ گل یخ

به گزارش وبلاگ گل یخ، بدن انسان برای پیشبرد زندگی در فضا تکامل نیافته است و این موضوع به روشنی با کم شدن گلبول های قرمز خون خود را نشان می دهد.

از زمانی که گونه ما برای نخستین بار شروع به گذراندن دوره های طولانی مدت در بیرون از گرانش سیاره کرد، پژوهشگران متوجه کاهش عجیب و پیوسته گلبول های قرمز خون در فضانوردان شده اند.

این پدیده کم خونی فضایی (Space Anemia) نامیده می شود و تا همین تازگی، دلیل آن تعیین نبود. برخی از کارشناسان معتقدند که کم خونی (آنمی) فضایی تنها یک پدیده کوتاه مدت است و یک جبران اندک برای تغییرات مایعات بدن ما تحت ریزگرانش محسوب می شود.

با این وجود، یک مطالعه تازه که در نشریه نیچر (Nature) منتشر شده است، به سازوکار مخرب تر و پایدارتر این موضوع اشاره می کند. در طی یک مأموریت فضایی شش ماهه، پژوهشگران دریافتند که بدن انسان حدود 54 درصد بیشتر از حد معمول، گلبول های قرمز خون (Red Blood Cells) را از بین می برد.

مقادر خوانده شده در این بررسی ها بسیار فراتر از حد انتظار هستند و مستقیما از تنفس و خون 14 فضانورد در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) میزان گیری شده اند. گای ترودل (Guy Trudel) همه گیرشناس (اپیدمیولوژیست) دانشگاه اتاوا کانادا گفت: این بهترین توصیفی است که ما تا کنون از شیوه کنترل گلبول های قرمز در فضا و پس از بازگشت به زمین داریم.

او اضافه کرد: با توجه به اینکه این میزان گیری ها قبلا انجام نشده بود و ما نمی دانستیم که آیا چیزی پیدا می کنیم یا خیر، این یافته ها دیدنی است. ما شگفت زده شدیم و پاداش کنجکاوی خود را گرفتیم.

میزان گیری ها از طریق آزمایش آهن خون و آزمایش کربن مونوکسید تنفس فضانوردان انجام شد. دانشمندان دریافتند که به ازای هر مولکول کربن مونوکسید در بازدم، یک مولکول رنگدانه موجود در گلبول های قرمز خون هم از بین می رود، که آن را به یک تقریب کاربردی برای شناسایی میزان از دست دادن گلبول های قرمز تبدیل می کند.

همچنین در هنگامی که فضانوردان در این مطالعه روی زمین مستقر بودند، بدن آن ها حدود 2 میلیون گلبول قرمز خون را در هر ثانیه ایجاد و نابود می کرد. با این وجود، در هنگامی که در مدار زمین ساکن بودند، بدن آن ها تقریبا 3 میلیون سلول خونی را در هر ثانیه از بین می برد.

در ریزگرانش، بدن انسان حدود 10 درصد از مایعی را که در رگ های خونی ما جریان دارد از دست می دهد، زیرا خون در سر و قفسه سینه جمع می شود. به همین دلیل است که فضانوردان گاهی اوقات در ویدیوهایی که از ایستگاه فضایی بین المللی می فرستند، متورم به نظر می رسند.

برای سال ها، توضیح کم خونی فضایی این بود که شاید از دست دادن گلبول های قرمز خون، راه بدن ما برای جبران کاهش حجم خون باشد. اما مطالعه تازه چیز دیگری نشان داد. به جای اینکه ساختار خون پس از مدتی اقامت در فضا متعادل شود، به نظر می رسد که از دست دادن گلبول ها خون، بدون کاهش در طول پرواز فضایی ادامه می یابد.

حتی پس از 120 روز، زمانی که همه گلبول های قرمز در بدن یک فضانورد در فضا ساخته شده بودند، از دست دادن گلبول های قرمز خون با سرعت یکسانی ادامه یافت. ترودل گفت: مطالعه ما نشان می دهد که با رسیدن به فضا، گلبول های قرمز بیشتری از بین می فرایند و این امر در تمام مدت مأموریت فضانورد ادامه می یابد.

همچنین به نظر می رسد زمانی که فضانوردان در فضا بودند، از دست دادن گلبول های قرمز خون، منجر به گردش خون بالاتر از حد طبیعی آهن سرم در خون آن ها شده است. بدون وجود تعداد زیادی گلبول قرمز برای انتقال آهن در بدن، فضانوردان به تدریج به شرایط کم خونی نزدیک شدند که می تواند به سه دسته خفیف، میانه و شدید طبقه بندی شود.

هنگامی که آن ها به زمین بازگشتند، پنج فضانورد از 13 فضانورد (در حالی که یک تن هم هنگام فرود، خون دریافت نکرد) به سطوح قابل تشخیص بالینی از بیماری کم خونی رسیده بودند. در این حالت در آن بدن گلبول های قرمز کافی برای تأمین نیازهای فیزیولوژیکی خود را ندارد.

حدود سه یا چهار ماه پس از فرود، سطح گلبول های قرمز خون فضانوردان به حالت عادی بازگشت اما حتی با گذشت یک سال از انجام پروازهای فضایی، بدن فضانوران همچنان 30 درصد بیشتر از قبل از سفر به فضا، گلبول های قرمز خون را از بین می برد.

این مطالعه میزان تولید گلبول های قرمز خون را میزان گیری نکرد اما با توجه به اینکه هیچ فضانوردی با وجود از دست دادن قابل توجه گلبول های قرمز، از کم خونی شدید رنج نمی برد، ممکن است بدن آن ها بیشتر از حد طبیعی در فضا گلبول های قرمز تولید کرده باشد.

اگر این موضوع درست باشد، رژیم غذایی فضانوردان هم باید مطابق با آن تنظیم شود. افزایش تولید گلبول های قرمز خون می تواند فشار بیشتری بر عملکرد مغز استخوان وارد کند و چنین چیزی قطعا به مصرف انرژی بالاتری نیاز دارد. اگر فضانوردان به درستی محافظت نشوند، در هنگام بازگشت به زمین ممکن است به قلب، ریه ها، استخوان ها، مغز و سیستم های ماهیچه ای آن ها آسیب وارد شود.

به گفته ترودل وقتی بدن شما در حالت بی وزنی است، خوشبختانه داشتن گلبو ل های قرمز کمتر در فضا، مسئله ای ایجاد نمی کند اما هنگام فرود بر زمین و به طور بالقوه در سیاره ها یا قمرهای دیگر، کم خونی بر انرژی، استقامت و قدرت شما تأثیر می گذارد و می تواند هدف های درنظر گرفته شده برای مأموریت را تهدید کند. اثرات کم خونی تنها زمانی که فرود آمدید، احساس می شود و در شرایط گرانش خودش را نشان می دهد.

عکس کاور: نمونه خون فضانوردان که در فضا از آن ها گرفته شده است.

Credit: Chris Cassidy

منبع: Science Alert